Przyczyny tężyczki

Jeśli wiesz już, że masz tężyczkę to jesteś w połowie drogi. Wiele objawów jest niespecyficznych, więc niektórzy latami czekają na właściwą diagnozę. Niestety sama diagnoza nie rozwiązuje problemu. Wielu lekarzy jest nieświadomych choroby, jej przyczyn i leczenia, więc wielu chorych i tak ma problem uzyskaniem odpowiednich badań i leczenia.

Tężyczka jest objawem niedoboru wapnia i/lub magnezu. Czasem towarzyszy temu niedobór potasu. Stąd można spotkać się z opinią, że to nie choroba a jedynie objaw. Jest w tym trochę racji, więc żeby pozbyć się tężyczki na dobre trzeba zrobić 2 rzeczy:

1) uzupełnić niedobory

2) wyeliminować przyczynę niedoborów.

Bez wyeliminowania przyczyny na dłuższą metę niewiele zdziałamy.

W przypadku niedoboru wapnia sprawa jest prostsza. Tutaj najczęściej problem leży w niedoborze witaminy D lub nieprawidłowo działających przytarczycach. Po wycięciu tarczycy często również przytarczyce zostają uszkodzone, więc tężyczka jest czymś "normalnym". Przy czym należy pamiętać, że dla tężyczkowców istotniejszy jest poziom wapnia zjonizowanego tj. wolnego a nie całkowitego. Całkowity można mieć w porządku, jednak np. z powodu hiperwentylacji i zasadowicy oddechowej poziom zjonizowanego już za niski i w efekcie - objawy tężyczki.

Niedobór magnezu występuje samodzielnie lub do pary z niedoborem wapnia. Pomiar tego pierwiastka z osocza jest niemiarodajny i większość tężyczkowców wyniki ma w normie, co oczywiście nie oznacza prawidłowego poziomu magnezu w tkankach. Przyczyny niedoboru magnezu mogą być bardzo różne, najczęściej kojarzone są z nieprawidłową dietą i stresem, potencjalnych przyczyn może być jednak więcej.  Mówiąc w dużym uproszczeniu problemem jest niedostateczna podaż lub nadmierne wydalanie z tego czy innego powodu, ale po kolei.

DIETA

Dzienne zapotrzebowanie na magnez to ok. 6mg na 1 kg masy ciała na dobę, jednak bardzo często podaż magnezu jest niewystarczająca i funkcjonujemy w ciągłym niedoborze. Obecne wyjałowienie gleby doprowadziło do tego, że w pożywieniu jest znacznie mniej magnezu niż kiedyś. Do tego spożywamy wiele żywności przetworzonej, która generalnie jest niezdrowa i uboga w substancje odżywcze. Wszechobecny jest cukier i biała mąka. Produkty takie jak cola, kawa, alkohol, energetyki itp. dosłownie wypłukują z nas magnez, więc nie poleciłabym nikomu spożywania częściej niż okazjonalnie. Z kolei herbata pita do posiłku może upośledzać wchłanianie różnych substancji odżywczych. Nawet jeśli wydaje nam się, że odżywiamy się zdrowo możemy dobijać swój organizm nadmierną podażą wapnia. Z jakiegoś powodu świat zwariował z powodu wapnia, wszyscy w kółko jedzą mleko, jogurty, i łykają wapń. Po co? Nie wiem. Po pierwsze, żeby wapń się przyswoił potrzebujemy odpowiedniego poziomu wit. D. Po drugie, wapń jest antagonistą magnezu. Jeśli zjemy posiłek z dużą zawartością wapnia - przyswoimy mało magnezu. Po trzecie, nadmiar wapnia we krwi jest szkodliwy. Poczytajcie skład wody, którą pijecie na co dzień. Optymalna proporcja wapnia i magnezu to 2:1. W większości wód wapnia jest dużo więcej. Generalnie wchłanianiu magnezu sprzyjają dieta bogata w białko (zwłaszcza zwierzęce), tłuszcze nienasycone, witaminy B6 i D a hamują białka roślinne, tłuszcze nasycone, włókna pokarmowe, kwas fitynowy, nadmiary wapnia i fosforu oraz alkohol. Pokarmy bogate w magnez, które warto jeść jak najczęściej to m.in. kasza gryczana, wszelkie nasiona, fasole, ciecierzyca, szpinak, migdały,  komosa ryżowa, kakao, soczewica - banan (wbrew obiegowej opinii) wcale nie jest na szczycie tej listy. Listę najlepszych źródeł magnezu znajdziecie tu.

ZABURZENIA WCHŁANIANIA

Nawet jeśli spożywamy odpowiednią ilość magnezu z pożywieniem możemy w wyniku zaburzeń wchłaniania de facto nie dostarczać go do organizmu. Magnez jest pierwiastkiem, który przyswaja się przede wszystkim w jelicie cienkim - średnio w ok. 30%, przy czym im mniejsza ilość magnezu w pożywieniu tym lepsze jego przyswajanie a im większa - tym mniejsze. Dlatego w trakcie suplementacji należy przyjmować mniejsze dawki rozłożone w ciągu dnia zamiast jednej dużej. W sytuacji gdy podaż jest prawidłowa, ale występuje upośledzenie wchłaniania niestety znów za rogiem czekają nas niedobory. Wrodzone błędy przemiany materii wywołujące przewlekły niedobór magnezu są zjawiskiem bardzo rzadkim. Najczęściej problemy zespołu złego wchłaniania wynikają ze zmniejszonej powierzchni wchłaniania (np. resekcja jelita ale też uszkodzenia zapalne),  zmniejszonego czasu wchłaniania (biegunki) lub niedoboru czynników ułatwiających wchłanianie m.in. witaminy D, insuliny, hormonów peptydowych. Należy pamiętać, że leki IPP (inhibitory pompy protonowej) stosowane w celu obniżenia zakwaszenia żołądka mogą prowadzić do niedoborów nie tylko magnezu.

NADMIERNA UTRATA

Teraz przejdźmy do drugiego mechanizmu czyli nadmiernego wydalania magnezu z moczem (hipermagnezuria). Jedną z przyczyn są zaburzenia funkcjonowania nerek. Reabsorpcja magnezu następuje w cewkach nerkowych i straty magnezu mogą wynikać z różnych rodzajów upośledzenia tej funkcji tzw. tubulopatii. Problem może dotyczyć jedynie magnezu, ale bardzo często łączy się z zaburzeniami wapniowymi i potasowymi (np. zespół Welta czy Barttera). Nadmierne wydalanie magnezu może towarzyszyć również innym chorobom nerek zaburzającym pracę kanalików, jak np. kwasica kanalikowa, kłębuszkowe i odmiedniczkowe zapalenie nerek, wodonercze, nerczyca. Nadmierna utrata może mieć także miejsce w wyniku oddziaływania czynników zwiększających wydalanie lub niedoboru tych zatrzymujących magnez. Do takich czynników zalicza się m.in. niedobory potasu i fosforu, witamin E i B6, nadmiar białka, sodu, produktów mlecznych, wapnia, witaminy D i alkoholu, stres, zaburzenia przytarczyc, nadczynność tarczycy, cukrzycę. Ponadto część leków, głównie diuretyczne (moczopędne) ale też przeciwpadaczkowe czy niektóre antybiotyki, prowadzą do nadmiernej utraty magnezu.

ZABURZENIA HORMONALNE I METABOLICZNE

Niedobory magnezu bardzo często związane są z różnego typu zaburzeniami endokrynologicznymi. Przede wszystkim dotyczy to przytarczyc: zarówno niedoczynność jak i nadczynność prowadzi do hipomagnezemii, choć mechanizmy jej powstawania są różne. W przypadku tarczycy literatura mówi o nadczynności jako przyczynie nadmiernego wydalania magnezu, jednak doświadczenie uczy, że bardzo wiele osób z tężyczką ma również niedoczynność tarczycy typu Hashimoto, co raczej nie jest przypadkowe. Być może jest to związane bezpośrednio z zaburzeniami wchłaniania. Niekorzystnie na bilans magnezowy wpływa nadmiar estrogenów (należy więc uważać z antykoncepcją hormonalną oraz hormonalną terapią zastępczą) oraz aldosteronu (hormon nadnerczy). Z kolei cukrzyca to już całkiem osobna historia. Mechanizmy niedoboru magnezu są złożone w zależności od jej postaci, dochodzi m.in. do zaburzeń wchłaniania i nadmiernej utraty z moczem. Niezwykle ważny jest również wpływ insuliny i tutaj kłania się nam też insulinooporność. U zdrowych osób insulina jest hormonem oszczędzającym magnez, u chorych z wykształconą opornością nie prowadzi do zwiększenia wchłaniania a jednocześnie zwiększa jego wydalanie z moczem. "Leczenie" cukrzycy insuliną jeszcze pogłębia niedobory magnezu. Należy powiedzieć jeszcze o kilku czynnikach (niezależnie od genezy ich powstania) wywołujących niedobór magnezu tj. nadmiar wapnia we krwi, zasadowica oddechowa, lipoliza, nadmiar cytrynianów. Trzeba wyjaśnić tu rolę hiperwentylacji (w wyniku stresu, wysiłku, choroby płuc czy jakiejkolwiek innej). Wywołuje ona zasadowicę i tym samym nadpobudliwość nerwową. Jednak nie wszyscy jednakowo reagują na hiperwentylację, co pozwala sądzić, że jedynie ujawnia istniejące niedobory magnezu.

STRES I NERWICE

Niemal na koniec zostawiłam te ulubione przez lekarzy nerwy. Tempo życia jest obecnie zdecydowanie szybsze niż kiedyś. Do tego narażeni jesteśmy na nieustanny stres. Ludzki organizm przyzwyczajony jest do reagowania na zagrożenie, ale incydentalne. Przewlekły stres nawet na stosunkowo niskim poziomie działa na nas destrukcyjnie. Stres działa w sposób kompleksowy na nasz organizm, dość powiedzieć, że wywołuje nadmierne wydalanie magnezu z moczem. Niedobór magnezu z kolei skutkuje większą podatnością na stres. Oba te czynniki zaostrzają się wzajemnie tworząc błędne koło, z którego ciężko wyjść. Zatem wszystkie zaburzenia psychiczne, które zwiększają podatność na stres wywołują niedobory magnezu. Mówimy tutaj przede wszystkim o nerwicach. Jednak należy pamiętać, że niedobór magnezu wywołuje zaburzenia osobowości typu nerwicowego, więc bardzo ciężko jest ustalić czy nerwica jest przyczyną czy objawem niedoboru magnezu, może również występować wzajemne zaostrzenie niedoboru magnezu i nerwicy. Diagnostyka różnicująca nie jest wcale taka prosta, np. próby terapeutyczne mogą być fałszywie dodatnie wskutek efektu placebo. W przypadku niemożności ustalenia pierwotnej przyczyny uzupełnianie magnezu powinno być skojarzone z lekami przeciwlękowymi.

INNE 

Poza wyżej wymienionymi zaburzeniami warto wspomnieć jeszcze o boreliozie, choć w literaturze nie ma o tym zbyt wiele. Niedobór może być też skutkiem zatrucia m.in. olejem rycynowym, berylem, fluorem, manganem, ołowiem i kadmem. Jest jeszcze jedna możliwość  - jeśli matka w trakcie ciąży cierpi na hipomagnezemię - przekaże niedobory dziecku.

Tak pokrótce przedstawiają się przyczyny niedoboru magnezu. Nie udało mi się na pewno wymienić wszystkich potencjalnych przyczyn, jednak mam nadzieję daje to jakiś szerszy obraz i wskazówki gdzie szukać.