Jakie badania diagnostyczne należy wykonać przy tężyczce?

Żeby stwierdzić, że mamy tężyczkę koniecznie jest badanie EMG (więcej tu). Jednak nasza diagnostyka nie powinna się na tym zakończyć. Niestety często pacjent, który trafi z pozytywnym wynikiem próby z powrotem do neurologa, dostaje jakieś wskazania odnośnie suplementacji i jest odsyłany. Moja neurolog nawet nie spojrzała na wyniki z krwi i powiedziała, że mam się więcej u niej nie pokazywać (!). To oczywiście skrajność, ale często lekarze nie mają wiedzy o przyczynach tężyczki, więc nie widzą sensu czegoś szukać. Tymczasem bez usunięcia przyczyny powstałych niedoborów nie będziemy mogli trwale pożegnać choroby. Po stwierdzeniu tężyczki powinniśmy wykonać trochę badań, po 1 żeby stwierdzić z którym typem mamy do czynienia (rodzaje tężyczki opisałam tu), po 2 żeby ocenić czy mam inne problemy z tym związane. Tak naprawdę badań, które dobrze by było wykonać lub może zlecić nam lekarz jest dużo, każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Skupię się na tym najbardziej podstawowym pakiecie.

 Normy laboratoryjne

Zacznę od kilku słów na temat norm. Analizując wyniki odebrane z laboratorium trzeba pamiętać o jednej bardzo ważnej rzeczy. Normy tworzone są najczęściej w ten sposób, że bierzemy dużą grupę pozornie zdrowych osób i badamy je. Następnie odrzucamy skrajne wyniki i ustalamy "normę". Czyli norma laboratoryjna nie jest jednoznaczna z optymalnym poziomem danego parametru a jedynie ze statystycznym rozkładem jego wyników w populacji. Dla niektórych wielkości wartość "w normie" nie oznacza jeszcze wielkości prawidłowej. Dla których - napiszę o tym dalej. Natomiast w większości przypadków zadowalający będzie wynik ok. połowy normy.

Wapń całkowity i wapń zjonizowany

Zaczynamy od różnicowania tężyczki. W przypadku tężyczki jawnej będziemy mieć niedobór wapnia we krwi. Przy czym należy rozróżnić wapń całkowity od zjonizowanego tj. wolnego. Wapń zjonizowany stanowi ok. 40-50% wapnia całkowitego i to on ma większe znaczenie diagnostyczne w przypadku tężyczki. Pozostała część to wapń związany, który zależy m.in. od poziomu albuminy. Wartości referencyjne wapnia całkowitego zostały ustalone dla zdrowych osób o stężeniu albuminy ok. 40 g/l. Prawidłowy poziom wapnia całkowitego nie świadczy jeszcze o odpowiednim poziomie wapnia w ustroju. W wyniku hiperwentylacji i zasadowicy oddechowej zwiększa się zdolność wiązania wapnia z albuminą i spada poziom wapnia zjonizowanego i to on odpowiada za występowanie objawów. W przypadku prawidłowego poziomu wapnia we krwi i braku zaburzeń gospodarki wapniowej (o tym dalej) stwierdzamy występowanie tężyczki utajonej. W takim wypadku suplementacja wapniem jest bezcelowa a wręcz może być szkodliwa, gdyż zbyt wysoki poziom wapnia we krwi prowadzi m.in. do kamicy nerkowej czy powstawania zwapnień w różnych tkankach.

Magnez

Magnez w surowicy stanowi jedynie 1% całej puli magnezowej w organizmie i w przypadku tężyczki (czy to jawnej czy utajonej) jego poziom najprawdopodobniej będzie w normie, co nie oznacza, że nie występują niedobory. To badanie ma niewielkie znaczenie diagnostyczne, jednak warto je wykonywać również w trakcie suplementacji w celu obserwowania czy następują jakieś zmiany stężenia.

Potas, sód, fosfor

Często wraz z niedoborami magnezu i wapnia występują zaburzenia innych pierwiastków, przede wszystkim potasu. I co bardzo ważne, normy potasu są zaniżone. W większości laboratoriów dolna granica normy to 3,7 a nawet 3,5mmol/l, jednak prawidłowy i bezpieczny poziom potasu to wartość powyżej 4. Bardzo wiele osób doświadcza nieprzyjemnych objawów jak duszności, kłucie w klatce piersiowej czy arytmie przy potasie już poniżej 3,8mmol/l. W skrajnym przypadku może dojść do zatrzymania akcji serca, więc nie należy tego bagatelizować. Nadmiar potasu we krwi również zagraża życiu, więc suplementacja powinna odbywać się pod kontrolą lekarza. 

Dobowa zbiórka moczu (DZM)

Oprócz pomiaru poziomu pierwiastków we krwi równie ważną informacją jest ich zawartość w moczu. W związku z tym, że pomiar dla pojedynczej porcji moczu może być zmienny, np. ze względu na ilość wypitych płynów, normy zostały ustalone dla ilości wydalanej w ciągu doby. Badanie jest dosyć uciążliwe, ale należy je wykonać - jednocześnie z oznaczeniem z surowicy. W przypadku tężyczki oznaczamy przede wszystkim wapń i magnez, ale jeśli jest problem z innym pierwiastkiem np. potasem - również to sprawdzamy. Badanie polega na zbieraniu moczu przez 24h. Przed badaniem należy odstawić na 1-2 dni suplementy (magnez, wapń), żeby nie zafałszować wyniku. Badanie zaczynamy rano i trwa całą dobę. Jeśli wstajemy o 7:00 i od razu idziemy do łazienki to 7:00 będzie początkiem badania. Pierwszą porcje moczu oddajemy do toalety a każdą kolejną musimy zebrać. W aptekach do kupienia są specjalne pojemniki do DZM (koszt. ok. 20zł). W trakcie badania pojemnik powinniśmy trzymać w lodówce. Są różne wersje czy trzeba zakwaszać pojemnik przed badaniem - najlepiej zapytać w laboratorium w którym będziemy oddawać próbkę. W ciągu doby nie możemy pominąć żadnej ilości moczu. Panowie mają zdecydowanie łatwiej 😀 Następnego dnia o 7:00 oddajemy ostatnią porcję moczu do pojemnika. Trzeba dokładnie wymieszać zebrany mocz, odczytać całkowitą objętość jaka nam wyszła i odlać ok. 100ml do standardowego kubeczka na mocz a następnie jak najszybciej zanieść do laboratorium. Jeśli chodzi o wyniki to w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że zbyt małe wydalanie oznacza niedobór i że organizm próbuje sobie to kompensować  a nadmierne wydalanie oznacza, że to ono (z tego czy innego powodu) jest przyczyną niedoboru.

PTH

PTH czyli parathormon, produkowany przez przytarczyce, odpowiada za gospodarkę wapniem, więc określając rodzaj tężyczki koniecznie powinniśmy wykonać również ocenę ich pracy. Badanie wykonujemy razem z oznaczeniem poziomu wapnia we krwi. Wapń i PTH powinny być w równowadze. Jeśli oba parametry są w normie to gospodarka wapniem jest prawidłowa. Niski poziom wapnia skutkuje zwiększonym wydzielaniem PTH a przyczyny niskiego wapnia nalezy szukać gdzie indziej. Z kolei wysoki wapń skutkuje zmniejszeniem wydzielania PTH - i jest to fizjologiczna odpowiedź organizmu. Inne wyniki mogą oznaczać niedoczynność lub nadczynność przytarczyc i to one są przyczyną naszych problemów z wapniem. Często przy niedoczynności tarczycy występuje też niedoczynność przytarczyc a przy wycięciu tarczycy czasem hurtem usuwa się lub uszkadza też przytarczyce (niekoniecznie zamierzenie), co skutkuje nieprawidłową gospodarką wapniem.

Witamina D

O witaminie D mówi się ostatnio bardzo dużo - i dobrze! Kiedyś uważano, że wpływa jedynie na kości, ale kolejne doniesienia potwierdzają jej duży wpływ na cały organizm. Nie słuchajcie lekarzy, którzy mówią, że w Polsce wszyscy maja niedobory i nie ma się co tym przejmować. Owszem, wszyscy mają niedobory, nawet w lecie większość czasu spędzamy w pomieszczeniach albo smarujemy się wysokimi filtrami, ale to nie jest dobrze. Witamina D wpływa m.in. na przyswajanie zarówno wapnia jak i magnezu. Myślisz, że problem cię nie dotyczy, bo przecież zimą łykasz tran lub witaminę D? Jeśli w lecie Twój poziom jest prawidłowy to 1000-2000IU w zimie powinno wystarczyć by utrzymać ten poziom, ale jeśli już masz niedobory to to niestety nie załatwi problemu. Optymalny poziom witaminy D to 50-70ng/ml, choć polskie normy mówią o prawidłowym wyniku od 30ng/ml. Uważam, że każdy przynajmniej raz w życiu powinien oznaczyć jej poziom. Należy pamiętać, że suplementacja witaminy D zwiększa przyswajanie wapnia, więc jeśli przyjmujesz większe dawki to należy kontrolować poziom wapnia. Najczęściej dodatkowa suplementacja wapnia jest niepotrzebna lub wręcz szkodliwa.

ng/ml

http://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/badania/badanie-poziomu-witaminy-d_40934.html

Trójka tarczycowa tj. TSH, FT3, FT4

Przy stwierdzonej tężyczce warto zbadać tarczycę, bo problemy z tarczycą (najczęściej niedoczynność) bardzo często idą w parze. W tym celu powinno się zbadać całą trójkę tarczycową. Prawidłowe TSH dla młodej (mniej lub bardziej 😉) osoby to maksymalnie 2 a FT3 i FT4 powinny być ok. połowy normy. TSH 3 lub wyższy oraz FT3 i FT4 bliżej dolnej granicy normy (mimo że cały czas w normie) już są niepokojące i wymagają pogłębionej diagnostyki. Lekarz powinien zlecić USG tarczycy i przeciwciała aTPO i aTG. W przypadku zapalenia tarczycy typu Hashimoto (najczęstszej przyczynie niedoczynności) w obrazie USG będziemy obserwować obniżoną echogeniczność miąższu tarczycy i pomniejszone wymiary (norma dla kobiet to ok. 13-18ml a dla mężczyzn 15-25ml). Wysoki poziom aTPO lub aTG potwierdza obecność Hashimoto, jednak ich brak jej nie wyklucza. Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną i wpływa na cały organizm. W jej przebiegu bardzo często występują niedobory wielu składników odżywczych. W przypadku stwierdzenia niedoczynności należy zbadać również poziom żelaza i ferrytyny, B12 i kwasu foliowego. W przypadku żelaza jego poziom może być prawidłowy, ale ferrytyny już nie. I tu też niestety poziom "w normie" nas nie zadowala. Powinno być ok. 70-100µg/l (norma jest od 15).

Glukoza+insulina

Kolejny częsty problem przy tężyczce to insulinooporność. Jeżeli nie mamy wyraźnych objawów (senność czy złe samopoczucie po posiłkach, szczególnie dużej ilości węglowodanów czy cukrze) to na początek zalecam oznaczenie jedynie glukozy i insuliny na czczo (jednocześnie). Prawidłowy poziom insuliny (wbrew normom) to wartość jednocyfrowa. Najlepiej ok. 4-6mU/ml. Mając oba wyniki należy następnie wyliczyć współczynnik HOMA-IR (kalkulator). Wynik powyżej 2 a wg niektórych już powyżej 1 oznacza problemy z insuliną. Jeżeli mamy podejrzenia jakichś problemów na tym polu (czy to objawy czy np. mamy PCOS) lub wyszedł nieprawidłowy wynik na czczo to należy wykonać krzywą cukrową i insulinową, min. 3-punktową. Badanie polega na wypiciu roztworu 75g glukozy i oznaczeniu poziomów glukozy i insuliny przed podaniem glukozy oraz w 1h i 2h po. Czasem robi się więcej pomiarów, np. co 0,5h lub dodatkowo po 3h. Po 1h poziom cukru  i insuliny powinien wzrosnąć (cukier do ok. 140mg/ml a insulina do 50mU/ml) a po 2h być zbliżony do poziomu na czczo.

Gazometria

To badanie najczęściej zostanie nam zrobione, jeśli trafimy na SOR z atakiem. Służy do określenia pH krwi i zawartości m.in. tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Na tej podstawie stwierdzamy czy wystąpiła zasadowica oddechowa (w wyniku hiperwentylacji). Przy zasadowicy pH krwi wrasta natomiast spada zawartość CO2.

Badania z erytrocytów

Badania pierwiastków tj. wapnia, magnezu, potasu, standardowo wykonuje się w badaniu z surowicy, jednak szczególnie w przypadku magnezu nie jest to badanie miarodajne. Badania z erytrocytów dają bardziej wiarygodne wyniki, jednak są trudno dostępne i w mojej ocenie nie są koniecznie do postawienia prawidłowej diagnozy i ustawienia leczenia.

Testy na boreliozę

Borelioza jest chorobą, o której mówi się coraz częściej. Często na forach można znaleźć zalecenia, żeby przy tężyczce zbadać boreliozę. Jednak nie jest to badanie, które uważam należy zrobić w pierwszym rzucie. Jeśli jednak suplementacja nie pomaga a my nie mamy pomysłu co może być jej przyczyną to warto rozważyć również tą opcję. To, że nie mieliśmy kleszcza, jeszcze nie oznacza, że nie mamy boreliozy, więc nie warto się tym sugerować. Warto dodać, że standardowe testy nie zawsze są miarodajne, ale do tej pory nie wgłębiałam się w temat. Może w przyszłości napiszę coś więcej o samej boreliozie.

Tyle na początek powinno wystarczyć. Jeśli jakieś wyniki wyjdą nieprawidłowo lub mamy inne problemy zdrowotne może być konieczna pogłębiona diagnostyka, ale tak jak napisałam wcześniej - każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Ile tężyczek tyle różnych problemów.